Prosta spółka akcyjna – jak wiesz już z poprzednich moich artykułów – jest stosunkowo młodą formą prowadzenia własnej działalności. Możemy więc stwierdzić, że dopiero na przestrzeni kolejnych lat okaże się czy rada dyrektorów to skuteczne rozwiązanie, umożliwiające zachowanie równowagi pomiędzy efektywną kontrolą nad prowadzeniem działalności a jej skutecznym zarządzaniem. Z pewnością będzie to miało bardzo duże znaczenie dla inwestorów, którzy rozważają przystąpienie do prostej spółki akcyjnej. Zacznijmy jednak od początku i wyjaśnijmy sobie, kto właściwie reprezentuje PSA.

Reprezentacja prostej spółki akcyjnej – rada dyrektorów czy zarząd?

Założyciele oraz akcjonariusze prostych spółek akcyjnych mogą wybierać spośród dwóch rozwiązań, które wskazują na reprezentację prostej spółki akcyjnej. I tak, ustanowić można albo zarząd albo radę dyrektorów.

Zarząd w prostej spółce akcyjnej

Zarząd w prostej spółce akcyjnej ma za zadanie przede wszystkim prowadzenie wszystkich spraw spółki oraz jej reprezentowanie. Może się składać z jednego albo większej liczby członków. Powołuje się ich (tak samo zresztą jak zawiesza w czynnościach lub odwołuje) na mocy uchwały podjętej przez akcjonariuszy.

Jeśli zdecydujesz się na powołanie zarządu, możesz również (ale nie musisz) ustanowić radę nadzorczą. Jeżeli umowa spółki nie przewiduje inaczej, wówczas to właśnie rada nadzorcza będzie miała możliwość powoływania, zawieszania i odwoływania członków zarządu. Tego rodzaju model może być Ci znany na przykład z klasycznych spółek kapitałowych. W ich przypadku rolą rady nadzorczej jest prowadzenie wszelkich spraw spółki, reprezentowanie jej i ponoszenie odpowiedzialności za wszystkie czynności nadzorcze.

Jeśli zdecydujesz się na wprowadzenie rady nadzorczej do prostej spółki akcyjnej, możesz dzięki temu zwiększyć przydatność nadzoru nad działaniem firmy. Istotne narzędzie, które daje możliwość poszczególnym członkom rady nadzorczej wykonywanie ich uprawnień mających na celu kontrolę działalności spółki to zażądanie przez każdego z członków rady nadzorczej od członków zarządu oraz pracowników spółki przedstawienie przed radą nadzorczą w trakcie jej posiedzenia ważnych dokumentów, wyjaśnień czy sprawozdań.

Bez wątpienia, jeśli zdecydujesz się na takie rozwiązanie (czyli dobrze znany polskiemu prawu model dualistyczny – zarząd oraz radę nadzorczą), jako założyciel prostej spółki akcyjnej będziesz mógł skorzystać ze wszystkich oferowanych przez nią nowych możliwości, a przy tym zachować tradycyjny, sprawdzony i pewny model zarządzania i kontrolowania stosunkowo młodej formy działalności. Może to wpłynąć pozytywnie na funkcjonowanie prostej spółki akcyjnej, która będzie pod kontrolą akcjonariuszy mających uprawnienia nadzorcze.

Rada nadzorcza w prostej spółce akcyjnej

Co do rady dyrektorów – ustawodawca wybrał nowy w systemie prawnym organ, którego nazwa związana jest z językiem angielskim. Rada dyrektorów czy dyrektorzy (a więc board of directors) wzięła się stąd, iż to właśnie system anglosaski stał się inspiracją dla powstania przepisów określających model monistyczny, czyli istnienie tylko jednego organu spółki.

Jeśli zdecydujesz się na ten model, musisz wiedzieć o tym, iż rada dyrektorów będzie organem ponoszącym odpowiedzialność za prowadzenie spraw prostej spółki akcyjnej, reprezentowanie jej oraz sprawowanie nadzoru nad prowadzeniem wszystkich spraw w PSA. Rada nadzorcza będzie zatem jedynym organem prostej spółki akcyjnej – pomijając walne zgromadzenie.

Rada dyrektorów może składać się z jednego albo też większej liczby dyrektorów. Powołuje się ich, odwołuje lub zawiesza w czynnościach (jedynie z istotnych powodów) przez akcjonariuszy, którzy muszą podjąć stosowne uchwały.

Zarówno uchwała rady dyrektorów, jak i regulamin rady dyrektorów mogą delegować część lub wszystkie czynności związanych z prowadzeniem firmy na jednego z dyrektorów albo część z nich. Będą oni nazywani dyrektorami wykonawczymi. Dyrektorzy, którzy nie są dyrektorami wykonawczymi, nazywani są wówczas dyrektorami niewykonawczymi, a ich obowiązkiem staje się ciągły nadzór nad prowadzeniem spraw PSA.

Powinieneś wiedzieć jednak, iż nie jest możliwe ograniczenie mające skutek prawny wobec osób trzecich prawa dyrektora do reprezentowania spółki. Podzielenie się kompetencjami czy uprawnieniami do zarządzania i nadzoru pomiędzy dyrektorami ma charakter całkowicie dobrowolny. Właśnie z tego powodu krótko po założeniu prostej spółki akcyjnej, kiedy w radzie dyrektorów jest ich tylko kilku, dzielenie się na dyrektorów wykonawczych i niewykonawczych może okazać się zupełnie zbędne. W takim przypadków każdy członek rady dyrektorów będzie miał za zadanie prowadzić sprawy spółki oraz zarządzać firmą (zgodnie z zasadą kolegialności). Oczywiście, kiedy przedsiębiorstwo już się rozwinie, rada dyrektorów czy akcjonariusze mogą zmienić podział kompetencji. Do ich możliwości zalicza się także powołanie komitetu albo komitetów rady, w których to skoncentruje się wykonywanie różnych jej funkcji.

Niektóre sprawy, które dotyczą prowadzenia firmy i są wskazane bezpośrednio w kodeksie spółek handlowych, wymagają podjęcia uchwały przez radę dyrektorów. Najczęściej rada dyrektorów podejmuje uchwałę bezwzględną większością głosów. Może to być jednak inna wartość, jeśli regulamin rady lub umowa spółki stanowią inaczej. Zawsze jednak musi zostać uzyskane wskazane kworum.

Jako założyciel spółki akcyjnej powinieneś wiedzieć o tym, iż jeśli zdecydujesz się na wybór rady nadzorczej, będzie to dość ryzykowne i – póki co – obarczone dozą niepewności. Ten organ jest zupełnie nową formą w polskim prawie. W tym przypadku zaś uprawnienia zarządcze i nadzorcze skupią się tylko w jednym organie. Tak naprawdę dopiero kolejne lata i sytuacje „z życia przedsiębiorcy wzięte” pokażą, jak owe rozwiązanie się sprawdzi. Czy to dobry przepis na efektywną kontrolą nad firmą i jej skutecznym zarządzaniem? Czas pokaże.